Son illərdə Avropa ölkələrində işləmək istəyən azərbaycanlıların sayı artıb. "Qoca qitə"də iş axtaranlar müxtəlif yollarla bu arzularını reallaşdırmağa çalışırlar. Hazırda Bakıda "Avropada işə düzəldirik" deyən çox sayda şirkət fəaliyyət göstərir. Vətəndaşlar müəyyən ödənişlər qarşılığında bu şirkətlərin xidmətlərindən istifadə edirlər. Lakin, zaman-zaman bu şirkətlərin qanunsuz fəaliyyət göstərdiyini və vətəndaşları yalançı vədlərlə aldadığını görürük. Ekspertlər "qoca qitə"də işləmək istəyənlərin diqqətli olmalarını, hər şeyi yüz ölçüb bir biçmələrini tövsiyə edirlər. Əks halda, dələduzların qurbanı ola bilərlər.
Bəs, xaricdə həqiqətən real iş təklif edən şirkətlər varmı? Bunun arzusunda olanlar nələrə diqqət yetirməlidirlər?
"Kaspi" qəzeti bu və digər suallara cavab axtarıb.
Avrasiya Miqrasiya Təşəbbüsləri Platforması İctimai Birliyinin sədri Azər Allahverənov bildirib ki, Azərbaycanda belə şirkətlər 1990-cı illərin ortalarından fəaliyyətə başlayıb: "2000-ci illərin əvvəllərində Azərbaycanda bu sahədə fəaliyyət göstərən dörd rəsmi şirkət var idi ki, müvafiq dövlət qurumlarından lisenziya almışdılar. Lakin həmin şirkətlərdən üçünün fəaliyyəti qeydə alınmadı. Yalnız bir şirkət dövlətlərarası proqram çərçivəsində Səudiyyə Ərəbistanına kiçik tibb işçilərinin göndərilməsini təmin edə bildi. Digər fəaliyyətlər isə daha çox MMC-lər tərəfindən həyata keçirilir. Onların sayı çox olsa da, fəaliyyətləri yetərli deyil".
A. Allahverənovun sözlərinə görə, bu sahədə çoxsaylı şikayətlər mövcuddur: "Əsas şikayətlər insanların aldadılaraq pullarının mənimsənilməsi, verilən vədlərin reallıqdan fərqli olması və iş axtaranların qeyri-qanuni vəziyyətə düşməsidir. Nəticədə iş üçün xaricə üz tutan şəxslər çətin vəziyyətdə qalır və qeyri-qanuni miqrant səviyyəsinə düşürlər. Eyni zamanda, mütəşəkkil cinayətkar qrupların qurbanına çevrilirlər. Təəssüf ki, bu cür problemlər xaricdə işləmək istəyənlərin vasitəçi şirkətlərə müraciət etmə meyilini azaltmayıb. İnsanlar hələ də vasitəçi şirkətlər axtarırlar".
Ekspert tövsiyə edir ki, vətəndaş xaricdən iş təklifi alıbsa, bütün sənədləşmə işlərini və danışıqları hüquqşünasların iştirakı ilə həyata keçirsin: "Hüquqşünaslar təklif olunan müqavilədəki təhlükələri dərhal müəyyən edə bilirlər. Təhlükələrdən sığortalanmaq üçün xarici dil biliyi də mütləqdir. Namizədin dil biliyi olmalıdır ki, kommunikasiya zamanı aldadılmasın. Dəfələrlə şahidi olmuşuq ki, insanlar dil bilmədikləri üçün aldadılıblar. Bundan əlavə, iş təklifi olunan şirkətin fəaliyyəti ilə hərtərəfli maraqlanmaq lazımdır. Şirkətin qanuni olub-olmadığını, əcnəbi miqrantlarla iş təcrübəsini və digər vacib məlumatları araşdırmaq lazımdır. Bu məlumatları toplamağın müxtəlif yolları var. Məsələn, getmək istədiyiniz ölkədə miqrasiya üzrə ixtisaslaşmış ictimai təşkilatlara müraciət edə bilərsiniz. Bu təşkilatlar bu şirkətlər barədə dəqiq məlumatlara malikdirlər. Eyni zamanda, Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatına, həmin ölkədəki Azərbaycanın səfirliyinə və ya digər diplomatik qurumlara, diaspora təşkilatlarına müraciət edə bilərsiniz. Bu yolla mümkün təhlükələri neytrallaşdırmaq olar. Ümumiyyətlə, soydaşlarımız xaricdə iş təklifi alanda dərhal evlərini və ya maşınlarını satıb köçməsinlər. Təklifi dəyərləndirməzdən əvvəl yaxşıca araşdırma aparsınlar".
Slovakiyadan iş vizası gözləyən Fərid Ələkbərov bildirib ki, xaricdə işləmək arzusunda olanlar vasitəçi şirkətləri mütləq araşdırmalıdırlar: "Öz təcrübəmə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, təxminən bir aydan çox bu şirkətləri araşdırdım. Sosial şəbəkələrdə həmin şirkətlərlə bağlı yazılan şərhləri oxudum və şərh yazarları ilə birbaşa əlaqə saxladım. İş vizası aldıqları ölkədə olub-olmadıqları, hansı şərtlərlə getdikləri ilə maraqlandım. Nəhayət, Polşaya işləməyə yollandım və orada Böyük Britaniyaya məxsus bir zavodda çalışdım. Vizamın müddəti başa çatdığından geri döndüm və hazırda Slovakiyadan iş vizası gözləyirəm".
İşədüzəltmə üzrə mütəxəssis Vüsal Yusifov bildirib ki, işaxtaranlar vasitəçi şirkətlərin fəaliyyətini araşdırmaqla yanaşı, viza məsələsinə də diqqət yetirməlidirlər: "Birbaşa viza alınması mümkün olmayan ölkələrə müraciət etmək doğru deyil. Məsələn, bəzi şirkətlərin elanlarında Norveç, Niderland, Almaniya kimi ölkələrdən iş təklifləri görmək mümkündür. Dünyagörüşü və az-çox araşdırma qabiliyyəti olan insan bilməlidir ki, bu ölkələrə Azərbaycandan birbaşa viza almaq çox çətindir. Bəzi ölkələrə ümumiyyətlə mümkünsüzdür. Amma bəzi şirkətlər bu ölkələrdə işlə təminat təklif edirlər. Həmin ölkələrdə vakansiyalar ola bilər, lakin Azərbaycandan birbaşa viza almaq mümkün deyil. İşaxtaran yalnız Şengen ölkələrindən birinə gedib orada oturum aldıqdan sonra həmin ölkələrə keçib özü iş tapa bilər. Təbii ki, bəzi qanunsuz yollar da mövcuddur. Məsələn, vizaları yararsız hala salmaq, pasportları yandırmaq və s. Qeyri-leqal yolları tövsiyə etmirik, çünki bu yollarla çox əziyyət çəkilir və qaçqın düşərgələrinə düşülür. Hazırda iş üçün ən məsləhətli ölkələr Polşa, Çexiya, Latviya, Litva və Slovakiyadır".
İşçi qüvvəsinin beynəlxalq miqrasiyasını xarici tərəfdaşlar vasitəsilə həyata keçirən şirkətlərin rəhbəri Elməddin Əliyev bildirib ki, Azərbaycan vətəndaşları vasitəçi şirkət seçməzdən əvvəl ölkəni seçməlidirlər: "Onlar seçdikləri ölkənin viza qaydaları ilə bağlı məlumatları rəsmi mənbələrdən toplamalıdırlar. Məsələn, seçilən ölkənin viza qaydalarında dəyişikliklər baş verə bilər. Bu məlumatları "TikTok"dan deyil, rəsmi platformalardan əldə etmək lazımdır. Hər ölkənin miqrasiya siyasətini əhatə edən saytlar mövcuddur. Vətəndaşlar niyə aldanırlar? Çünki məlumatları qeyri-rəsmi mənbələrdən əldə edirlər. Bəzi vasitəçilər də bundan sui-istifadə edərək "cəlbedici təkliflər" irəli sürürlər. Məsələn, iş axtaranlara elə maaş vəd edirlər ki, əslində həmin ölkədə belə bir əməkhaqqı mövcud deyil. Məsələn, şirkət Slovakiyada zavodda 3 000 avro maaş təklif etdiyini bildirir. Ən sadə variantda iş axtaran "Google"da Slovakiyada 2024-cü ildə minimum əməkhaqqının nə qədər olduğunu axtarış edə bilər. Axtarış nəticəsində həmin maaşın olub-olmadığını başa düşmək mümkündür".
Ekspert vurğulayıb ki, hazırda azərbaycanlıların ən rahat iş tapdığı Avropa ölkəsi Slovakiyadır: "Slovakiyada işləyir və istədikləri vaxt məzuniyyətə gələ bilirlər. Bu ölkədə minimum aylıq əməkhaqqı 1 000 avrodan başlayır və iş rejimi gündə 8 saatdır".
